María era pequena pero non cativa, o que lle faltaba de tamaño o compensaba coa súa personalidade forte, que a piques estivo de costarlle algun que outro desgusto. Amante e amada dos mais pequenos, foi a encargada de coidar dos rapaces mais novos da familia e a pesar da fame que se pasaba naqueles anos, sempre conseguía aforrar para terlles preparado algun doce co que contentalos. Nin casou nin tivo fillos, o cal encaixaba perfectamente coa súa idea de muller moderna, ela repetialle á miña nai que non tiña que vivir ao servizo dos homes, ao contrario da mentalidade do resto de mulleres da época .Traballaba como costureira e recibía dende Paris revistas especializadas. "Roxa" de corazón, non aturaba nin a curas nin a monxas dende que a súa irmá Mercedes probara a experiencia nun convento de clausura. Todo iso era María, pero se algo destacaba por encima de todo era a súa faceta de contacontos. Gran aficionada á lectura, acaparaba as miradas de todos nesas típicas noites galegas arredor da lareira nas que a falta de televisión María era a encargada de representar historias que se alongaban en ocasións ata a madrugada.No recordo dos seus testigos directos quedan alguns dos contos nos que mezclaba a súa magnifica imaxinación ,derivada da súa afición á lectura, coa propia historia que non vivira pero si chegara aos seus oidos. A pesaren desa mentalidade aberta propia dunha persoa cosmopolita, e malia que moitos dos seus parentes emigraron cara Cuba ou Uruguay, ela viviu toda a súa vida na aldea, nun recuncho de Agra de Abaixo, San Sadurniño. Vivia nunha especie de caserío con outras dúas veciñas, Estrella de Sixto e Clotilde. Malia non chegar a coñecela, tivo unha grande repercusión indirecta na miña formación como persoa, xa que foi ela quen se encargou en gran parte da educación da miña nai na súa infancia, inculcandolle un amor pola lectura e uns valores, que mais tarde me foron transmitidos.
ANECDOTAS
Miña tia avoa Angeles contaba entre risas a seguinte historia que ilustra o amor de María polos mais pequenos:
"Diante da nosa casa, vivía unha familia e tiñan un fillo. O rapaz baixaba moitas tardes lanzado coa súa bicicleta armando barullo. Un día María dixome que ese rapaz pasaba diante de Oscar (o fillo maior de Angeles) coa bicicleta pra darlle envidia porque se quixese podía sair pola outra entrada. Meu fillo non lle daba tanta importancia, nin o rapaz o facía con esa intención tampouco creo eu, pero ese mesmo ano, o día de reis, mandou a o meu irmán Martin a mercar unha bicicleta. Moito nos durou.... Ela era así.Morría polos pequenos."
Pero o seu forte caracter trouxolle algunha que outra vez situación de perigo. Miña nai contaba que súa avoa lle tiña narrado unha historia que María calaba por bergoña:
"Mi abuela me decía que un día iban las dos caminando por la carretera y María, que tenía esa mala costumbre, empezo a hacer ademanes recriminatorios a un camión que pasaba a toda velocidad. Normalmente pasaban de largo, pero esa vez el camionero, que debía de ser un poco bestia, bajo la ventanilla y le dijo que si hacía falta bajaba ahi a junto de ella. María se quedo callada y mi abuela que iba con ella ,tambien. Nunca hablo de ese tema, solo Amelia (a avoa da miña nai) lo contaba."
AS HISTORIAS DE MARÍA
Como xa dixen antes, María era unha gran contacontos, que conseguía coverter historias que unha persoa normal remataría en 45 min, en longas narracións de mais de dúas horas. Esa capacidade, unida á imaxinación e ao coñecemento de historias transmitidas oralmente, deu lugar a diversos tipos de historias.
Miña nai, testigo directo delas e unha das fontes mais importantes a traves da cal recollín información sobre María, contoume algunhas que vou expor de maneira resumida a continuación.
Os franceses na Ponte da Lousa
Durante a guerra de independencia, un grupo desperdigado de soldados do exercito francés dispuñase a atravesar Agra de abaixo, pasando pola Ponte da Lousa.Sen embargo un grupo de mulleres do lugar, fixeronse fortes nesa posición e servindose de pedras, atacaron o exército invasor ao seu paso.
A coitadiña das paredes da igrexa
Existen testimonios visuais dunha maquinas de tortura presentes na Igrexa de San Sadurniño, que foron retiradas xa fai tempo.Esto fai crecer a sospeita dunha posible relación desta igrexa co antigo tribunal da Inquisición. Froito de esta suposta relación, naceron lendas como unha que di que no muro interior do abside, encontrase emparedada unha xove que morreu torturada polo metodo da gota, debido á súa negativa a manter relacións co párroco.
María facía incape nesta historia debido ao seu manifesto rechazo a todo o relacionado coa xerarquía eclesiastica.
FOTOGRAFÍAS
 |
| Nesta foto tería arredor dos 18 anos mais ou menos |
 |
| María con 20 anos mais ou menos levando un vestido tecido por ela mesma |
 |
| María na esquina inferior dereita,irmás e uns sirventes da marquesa que eran coñecidos como "os lacaios da marquesa" |
 |
| María de maior diante do millo nuns terreos de Agra |
 |
| María,a nena coa cara rachada (por ela mesma xa que dicía que "non saía guapa")da parte dereita, xunto a súas compañeiras de colexio |
 |
| María en Agra de Abaixo |
 |
| María xunto a súa casa nunha tarde nevada |
 |
| María, esquerda, xunto a súa familia |
 |
| María e o seu sobrino-neto, Marco |
